บทที่ ๔ คุณธรรมประจำใจ

บทที่ ๔ คุณธรรมประจำใจ

๑. การบูชา 
การบูชานั้นมีอยู่ ๒ ประเภท อันได้แก่ 

• ๑. อามิสบูชา คือบูชาด้วยสิ่งของ เช่น ดอกไม้ ธูปเทียน ซึ่งเป็นการบูชาที่ผิวเผิน 
• ๒. ปฏิบัติบูชา คือ การบูชาด้วยการปฏิบัติตามคำสอน ซึ่งเป็นการบูชาที่แท้จริง

๒. บุคคลหาได้ยากในโลก
บุคคลที่จัดว่าหาได้ยากยิ่งในโลกนั้นก็ได้แก่ 

• ๑. บุพพการี คือผู้ที่ทำอุปการคุณก่อนโดยไม่หวังผลตอบแทน 
• ๒. กตัญญูกตเวที คือผู้ที่รู้คุณและตอบแทนคุณผู้มีอุปการคุณก่อน
• สิ่งที่มีคุณต่อเรานั้นมีมากมาย ซึ่งก็ได้แก่ พระพุทธเจ้า, พ่อแม่,ครูอาจารย์, พระมหากษัตริย์, แม้ข้าราชการหรือบุคคลที่ดี, รวมทั้งสัตว์และป่าไม้ ซึ่งจัดเป็นบุพพการีของเราที่เราจะต้องรู้ซึ้งถึงพระคุณของท่านเหล่านั้นและตอบแทนคุณของเขาอย่างเหมาะสม อันได้แก่
• การตอบแทนคุณของพระพุทธเจ้าที่ทรงนำธรรมะสั่งสอนเราก็คือการปฏิบัติตามหลักธรรมและเผยแพร่คำสอนต่อไป 
• การตอบแทนคุณของพ่อแม่ที่ช่วยเลี้ยงเรามาก็คือเลี้ยงดูท่านเมื่อท่านแก่เฒ่า เชื่อฟังทาน รับใช้ท่านเป็นต้น 
• การตอบแทนคุณของครูอาจารย์ที่ช่วยสั่งสอนเราก็คือ เชื่อฟัง, ขยันเรียน, รับใช้ท่าน เป็นต้น 
• การตอบแทนคุณของพระมหากษัตริย์ที่ช่วยปกป้องชาติให้สงบสุขก็คือเทิดทูลพระองค์ รักสามัคคีกัน 
• การตอบแทนคุณของข้าราชการหรือบุคคลที่ดีต่อเราก็คือปฏิบัติตามกฎหมาย ช่วยเหลือสังคม 
• การตอบแทนคุณของสัตว์ป่าและป่าไม้ที่ช่วยให้เรามีปัจจัย ๔ และมีชีวิตอยู่อย่างสุขสบายก็คือ ประหยัด อนุลักษณ์ธรรมชาติ ไม่ทำลายธรรมชาติ

๓. ธรรมที่ช่วยปกป้องรักษา
การปฏิบัติที่จะช่วยให้เราปลอดภัยจากความทุกข์ ความเดือดร้อนทั้งหลายได้ก็ได้แก่ 

• ๑. สติ คือระลึกได้ หรือยังจำอะไรๆได้อยู่ไม่หลงลืม 
• ๒. สัมปชัญญะ คือรู้สึกอยู่ว่ากำลังทำอะไรอยู่

๔. ธรรมอันทำให้งดงาม
คุณธรรมที่จะทำให้งดงามจนมีผู้คนชื่นชมนั้นก็ได้แก่ 

• ๑. ขันติ คือมีความอดกลั้น อดทนต่อสิ่งที่มายั่วยวน 
• ๒. โสรัจจะ คือมีความสงบเสงี่ยมไม่แสดงอาการไม่ดีออกมา

๕. ธรรมที่ช่วยให้โลกมีสันติภาพ
การที่โลกจะมีสันติภาพได้มวลมนุษย์จะต้องปฏิบัติตามหลักการโดยสรุปดังนี้คือ 

• ๑. หิริ คือมีความละอายใจต่อการทำบาป 
• ๒. โอตตัปปะ คือมีความเกรงกลัวต่อผลของบาป

๖. การอยู่ในระเบียบวินัยของโรงเรียน
ผลดีจากการปฏิบัติตามกฎระเบียบต่างๆของโรงเรียนก็ได้แก่ 

• ๑. ตนเองมีความปรกติสุข 
• ๒. ครูอาจารย์และเพื่อนที่ดีรักใคร่ 
• ๓. มีความก้าวหน้าในการเรียน และการงานในอนาคต 
• ๔. มีความมั่นคงในชีวิต

๗. การฝ่าฝืนระเบียบวินัยของโรงเรียน
ผลเสียจากการฝ่าฝืนกฎระเบียบต่างๆของโรงเรียนก็ได้แก่ 

• ๑. ตนเองไม่มีความปรกติสุข (ถูกทำโทษ) 
• ๒. ครูอาจารย์และเพื่อนที่ดีรังเกียจ 
• ๓. ไม่มีความเจริญก้าวหน้าในการเรียนและการงานในอนาคต 
• ๔. ไม่มีความมั่นคงในชีวิต

๘. ประโยชน์จากความขยัน

• ๑. เรียนเก่ง ทำงานเก่ง(เก่ง) 
• ๒. มีความรู้มาก มีทรัพย์มาก(รวย) 
• ๓. คนดีชื่นชอบ มีเกียรติ(สวย) 
• ๔. ชีวิตเจริญและมั่นคง(ดี)

๙. โทษจากความเกียจคร้าน

• ๑ . เรียนแย่ ทำงานแย่(แย่) 
• ๒. โง่เขลา ยากจน(โง่) 
• ๓. คนดีรังเกียจ ด้อยเกียรติ(โซ) 
• ๔. ชีวิตตกต่ำและไม่มันคง(จน)

๑๐. คุณประโยชน์จากความประหยัด

• ๑. มีทรัพย์มาก(รวย) 
• ๒. ชีวิตไม่เดือดร้อน 
• ๓. ชีวิตมีความสุขมาก 
• ๔. มีความมั่นคงในชีวิต

๑๑. โทษจากความฟุ่มเฟือย

• ๑. ขาดแคลนทรัพย์(จน) 
• ๒. ชีวิตเดือดร้อน 
• ๓. ชีวิตมีความสุขน้อย 
• ๔. ชีวิตขาดความมั่นคง